De abdicatie van Wilhelmina bestaat voor mij natuurlijk enkel in zwart-wit beelden: een kleine, wat proppige vrouw die op het balkon van het Paleis op de Dam bij “Leve de Koningin!” haar arm zo strak en hard omhoog wierp dat ze bijna achterover leek te tuimelen.
De troonsafstand van Juliana maakte ik bewust mee. Ik zat in het laatste jaar van mijn opleiding en moest die avond verschijnen bij mijn docent tekenen in zijn atelier om een deel-examen te doen over het werk van Paul Klee.
Ik zat dus, met boeken verspreid, op de grond voor de televisie en zag Koningin Juliana het oproerige volk tot iets van stilte manen, met een lief Sssst!, dat zo bij haar paste, en dat mij ontroerde. Het was de tijd van ‘Geen Kroning, Geen Woning’, wellicht omgekeerd, maar dit is 33 jaar geleden dus precies weten, nee. En ik zat midden in mijn examens, en Paul Klee.
De foto’s van die kroning doen mij gedateerd aan. Oude kapsels, jonge gezichten van mensen die nu rimpels dragen.
Koningin Juliana was mijn koningin. Het defile van Soestdijk van het begin van mijn Koninginnedag. Niet dat er veel te doen was in Haarlem, maar toch: het was een speciale dag, en in mijn herinnering scheen de zon altijd, wat natuurlijk niet waar is. Ik groeide met haar op. Ik zag die aardige en toch statige vrouw, op een groot wit bordes bloemen en koekjes in ontvangst nemen. Dat bordes was een afstand tussen het volk en haar, maar toch. Ze boog als ze iets ontving. Een mooie Koningin.
Beatrix was anders, al snel strenger in haar voorkomen, niet zo toegankelijk op televisie als haar moeder. We moesten er allemaal even aan wennen. Dat strakke kapsel. Ik zag haar een paar keer in het echt, wandelend over de Groote Markt in Haarlem, en jaren later, bij het Teylers Museum. Majesteitelijk, maar met een eerlijke lach.
Gaandeweg der jaren is ze toch voor mij die moeder van het vaderland geworden: gemoderniseerd koningschap. Ik ben de gelegnheid geboden om haar eens te ontmoeten. Was het een loterij die mij aanwees als de persoon aan tafeltje vijf op de Ambassade in Peking tijdens haar bezoek? Ik moest helaas bedanken: ik had een vlucht naar Thailand geboekt. En alsof het zo moest zijn: toen ik incheckte in mijn hotel stond er een foto van Willem-Alexander op de balie, en de dame achter de balie moest mij vragen of ik misschien Willem-Alexander was…We deelden toen een dikke kop.
De Nederlanders scharen zich rond de troon, zei Wim Kan ooit tijdens de oliecrisis, 80 procent omdat ze monarchist zijn, 20 procent denkt: als het koud wordt, stoken we hem op.
Dat is nog steeds zo. Hollanders zijn daarin dubbel. We mopperen over elke euro die richting het Koningshuis gaat, maar als het erop aan komt, willen we ze niet kwijt.
Ze is onze top ambassadeur in het buitenland: haar vorstelijk kielzog reizen bedrijven mee die contracten sluiten, en dat heb ik gezien.
Ze is ons boegbeeld, iemand die ons, republikein en monarchist, bindt tot een natie. Nee, ik ben geen monarchist. Maar het alternatief lonkt me niet.
achterob 